Trường tư thục Tương lai bị đóng cửa vì vỡ nợ khiến ông giáo Thứ lâm vào cảnh thất nghiệp, y đành trở về ăn bám vợ con ở nhà quê rồi tìm cách thoát sau. Trở về quê hương mình ở làng Vũ Đại, giáo Thứ tự nhủ: "Còn một việc duy nhất có thể víu lấy để khỏi chết đói về thể xác, khỏi chết đói về tâm hồn, ấy là viết văn". Trên đường làng, giáo Thứ gặp lão Hạc, một nông dân thuần phác, dúm dó, khổ sở đang cần thầy giáo Thứ quan tâm giúp đỡ. Giáo Thứ gặp Chí Phèo đang say khướt, chửi tràn và nải nỉ Thứ uống với hắn "Một chén cho quên mẹ cái đời này đi". Trên ngưỡng của nếp nhà Cô do tổ tiên để lại, Thứ gặp mụ Bá Kiến quyền thế đang réo nợ chính gia đình mình và giáo Thứ phải tủi nhục đứng ra khất nợ. Thứ ngồi vào bàn nghĩ ngợi và hí hoáy viết suốt ngày đêm với tâm niệm cứu gia đình mình khỏi chết đói, cứu những người dân lành như lão Hạc khỏi bị hào bá cướp đoạt, bóp hầu, bóp cổ cho đến chết, cứu những người điên khùng khỏi chìm ngập trong những cơn say như Chí Phèo, tố cáo với công luận cái thực trạng đói nghèo, nô lệ và bất công của làng Vũ Đại. Tờ báo "Quốc Hồn", một tư cách công khai của những người cách mạng đã khích lệ việc làm của Thứ. Nhưng "Quốc Hồn" bị tịch biên, đàn áp, Thứ một lần nữa lại trắng tay. Cái nghề viết theo lương tri của Thứ không có chỗ tồn tại. Thứ lại âm thầm trở về làng Vũ Đại, chứng kiến cái chết của lão Hạc trong sự bất lực của chính mình. Chí Phèo thì không đợi những bài báo của Thứ mới tỉnh rượu. Y tỉnh cơn say vì một nguyên nhân của tình người. Người tình nhân của Chí Phèo là Thị Nở đã cho Chí ăn một bát cháo hành nóng vào lúc y sắp kiệt sức vì say. Bát cháo nóng tình người đã vã ra trong đầu óc Chí cái ảo mở của hạnh phúc con người, khiến cho Chí say cái ảo mờ đó hơn cả say rượu. Chí nói với Thị Nở "Cứ như thế này mãi thì thích nhỉ". Nhưng đến cuộc tình duyên như Chí Phèo, Thị Nở cũng bị dèm pha. Bà cô Thị Nở thì lồng lộn nguyền rủa cả Chí Phèo, lẫn Thị Nở, thành kiến của xã hội lập tức dập tắt những hi vọng về hạnh phúc của con người. Chí Phèo lại đành quay trở lại cơn say và lòng hận thù. Y lại uống nhưng rượu không làm y say được nữa, lòng y chỉ còn hận thù, và y đã giết Bá Kiến rồi tự tử... Sau cái chết của hai thứ người trên, giáo Thứ thấy trước mặt chỉ còn cái chết của chính mình. Thứ muốn thoát cái chết đó, muốn sống, mình có sống được mới mong giúp cho đồng loại. Thứ quyết định đi đến với những người cộng sản. Thứ lựa chọn CÁCH MẠNG...